Fotograferen vanuit een boshut
Ik heb onlangs de beelkwaliteit bij weinig licht kunnen testen van mijn nieuwe camera, de Nikon D7100. Ik heb samen met een paar andere fotografen een dagje in een boshut gezeten en vanuit daar mooie foto’s kunnen maken van onder andere de Kuifmees en de Glanskop.
Het voordeel van een echte fotohut is dat de vogels gelokt worden met voer, iets wat in de wintermaanden wel prettig is voor de dieren, en dat levert min of meer gegarandeerd sukses op wat betreft de mogelijkheden om een aantal soorten vast te leggen. Echter, in het bos is er vaak minder licht, de meeste bosvogels zijn vrij klein en schichtig, dus je hebt relatief snelle sluitertijden nodig om ze te ‘bevriezen’.
Gecombineerd met weinig licht betekent dit dat de ISO’s omhoog moeten, maar hoever kun je gaan met een moderne camera? Onderstaande Glanskop is vastgelegd bij ISO 2500, iets wat met mijn D300s toch echt geen bruikbaar resultaat had opgeleverd!
500mm, 1/250s bij f/6.3 en iso 2500
Betekent dit nu dat voortaan ongestraft hoge ISO’s kunnen worden gebruikt? Nee, zoals altijd moet je dit met beleid doen. Ten eerste is het belangrijk dat er goed belicht wordt, liever iets over-belichten dan onder-, want als je later het RAW bestand terugcorrigeert zal de ruis verder verminderen. Verder moet je onderwerp redelijk in beeld zijn, bij bovenstaande foto is bijvoorbeeld de breedte teruggesneden van 6000 naar 3500 pixels (en uiteindelijk natuurlijk voor het blog gebruik naar 950 pixels). Maar je zult altijd nog gebruik moeten maken van een goede ‘ontruiser’, een stuk software dat helemaal is toegespitst op ruis verwijdering. Ik gebruik zelf al jaren de plug-in van Neat Image en ben daar zeer tevreden over.
Uiteraard moet de foto ook perfekt scherp zijn, want door de ruisverwijdering verlies je altijd wat details.
Onderstaande foto van de Kuifmees tont een perfekt scherpe ISO 1400 foto naar mijn mening.
500mm, 1/160s bij f/6.3 en iso 1400
Dit was zowiezo voor mij de eerste keer dat ik een Kuifmees heb kunnen vastleggen, wat een prachtig vogeltje is dat toch, ik ben er zeer blij mee! Temeer omdat het ook nog eens ongelooflijk snelle schichten zijn, ze zitten over het algemeen niet langer dan 1 à 2 tellen stil! Dus ook al heb je veel vogeltjes bij de hut, je moet ook nog eens snel reageren en je camera heel goed kennen om snel een instelling zoals bijv. belichtingcompensatie te kunnen aanpassen. Gelukkig kwam ook de Roodborst af en toe even langs en deze vogel is de rust zelve, je hebt meestal alle tijd om de compositie te bepalen, je instelingen te optimaliseren en meerdere foto’s te maken.
500mm, 1/160s bij f/6.3 en iso 1800
Aangezien de vogels gevoerd worden moet je voor een natuurlijk uitziende plaat er ook nog voor zorgen dat je ze vastlegd zonder dat ze een bek vol voer hebben, dus goed opletten, tussen de happen door fotograferen! Onderstaande Boomklever kwam regelmatig langs, maar ging gelukkig af en toe ook even karakteristiek aan de boom “kleven”, zoals op onderstaande foto mooi te zien is.
500mm, 1/250s bij f/6.3 en iso 800
Uiteindelijk was het een heerlijk dagje in de hut, een beetje koud, maar resulterend in mooie plaatjes en zeer leerzaam wat betreft het verkennen van de ISO grenzen van mijn D7100. Ik weet nu dat ik in principe met het onderwerp redelijk in beeld zonder problemen tot ISO 2500 kan gaan en als het onderwerp vol in beeld is zelfs tot ISO 3200, dit is toch wel ruim een stop beter dan met mijn D300s. Als ik een FX (fullframe) camera had gehad dan had ik zelfs tot ISO 6400 kunnen gaan, maar dan miste ik weer de brandpuntverlenging…:-)
Overigens zijn voor extra stabiliteit alle bovenstaande foto’s geschoten vanaf een rijstzak, stabilisator uit.
Als laatste nog een foto van een bekende tuin/bos vogel, de Pimpelmees, die in een bijzondere setting wel weer erg fraai is om vast te leggen!
500mm, 1/160s bij f/6.3 en iso 1400
Lekker badderend in het vijvertje, helaas te weinig licht om het razendsnelle wassen vast te leggen, maar vlak erna als de vogel al stil zit, en de druppels nog niet neergedaald zijn…:-) Deze foto is uit de hand geschoten met de beeldstabilisator aan, welke z’n werk goed heeft verricht!
Vogels in eigen tuin
Één van de mooiste manieren om te oefenen in vogel fotografie is het fotograferen van vogels rondom je huis. Als je een tuin hebt dan kun je vogels lokken met voer, zeker in de herfst en winter komen er dan gegarandeerd een aantal soorten op bezoek!
500mm, 1/400s bij f/7.1 en iso 400, -1/3 stop compensatie
De Koolmees zal vrijwel gegarandeerd langskomen, en als je een beetje je best doet dan kun je een opstellinkje maken met een aaridge achtergrond waartegen de vogels mooi uitkomen. Uiteraard wil je vermijden dat het voer, zoals pindanetjes, vetbollen, voedersilo’s, etc. buiten beeld blijven als je de vogel fotografeert, dus moet je zorgen dat er genoeg “aanvlieg” plek is. Ondertaande Pimpelmees ging even in de “wacht” voor de pindakaas…
500mm, 1/160s bij f/7.1 en iso 400
Verder moet je redelijk ongezien kunnen fotograferen, bijv. vanuit een schuur of schuiltent, of eventueel vanuit het huis. In ieder geval zeker niet door de ramen heen fotograferen, tenzij er net een Sperwer een Roodborstje te grazen heeft genomen…..Dubbelglas zal altijd een waziger foto veroorzaken, dus als het vanuit het huis is dan gewoon het raam open, zoals ook onderstaande Koolmees is gefotografeerd.
500mm, 1/320s bij f/7.1 en iso 400
In de herfst en winter heb je vaak te maken met minder goed licht, en ieder geval met minder lang licht! Dat betekent dat je vaker met langere sluitertijden te maken hebt en dat betekent weer goede ondersteuning van je camera apparatuur. Ik ben van mening dat de beste ondersteuning de rijstzak is, hier heeft de camera/lens combinatie in principe geen kans om te trillen o.i.d. en met name als je vanuit huis vanaf een vensterbank kan fotograferen is dit ideaal. Maar…..dan heb je nog te maken met vaak erg beweeglijke vogeltjes! De kleine tuinvogels zoals Koolmees en Pimpelmees zitten eigenlijk bijna nooit stil (ze moeten alert blijven), en dat maakt het een kwestie van gelukstreffers om ze 100% scherp te krijgen zonder dat hun kopje bewogen is. Dit gaat vaak beter bij grotere tuinvogels zoals onderstaande Spreeuw….
500mm, 1/160s bij f/7.1 en iso 400
Uiteraard kun je het lange sluitertijd probleem deels oplossen door met de ISO omhog te gaan, maar dat moet je camera ook wel aankunnen. Hier hebben fullframe camera’s uiteraard een voordeel, maar dan moet je dus wel dichterbij zitten… In ieder geval kan ik met mijn D7100 redelijk hoog in de ISO, maar vandaag was dat niet echt nodig want af en toe scheen ook de zon….:-)
500mm, 1/160s bij f/7.1 en iso 400
In ieder geval is dit een methode om uitgebreid de instellingen van je camera uit te proberen, te testen hoe hoog je in de ISO’s kunt gaan, hoe ver je kunt uitsnijden, hoe groot het dynamisch bereik van je camera is, etc. Alle foto’s zijn gemaakt met de Nikon D7100 en Sigma 50-500 OS, vanaf de rijstzak, beeldstabilisatie uit, continue AF, spotmeting (op de eerste foto na), seriesnelheid 6 of 7 beelden per seconde, diafragma voorkeuze. Met een tuin, een klein beetje knutselen en regelmatig nieuw voer kun je je vogel fotografie technieken perfektioneren, in ieder geval wat betreft het fotograferen vanuit een schuilplek….Sukses!
Vogels in de sneeuw
Afgelopen zondag heb ik met twee foto collega’s van natuurfotoforum in de vogelhut van Menno Schaefer gezeten en we hebben ondanks de kou fraaie plaatjes kunnen schieten, met name toen het begon te sneeuwen. Het was een zwaar bewolkte dag, later dus sneeuw en dat betekent natuurljk weer relatief lange sluitertijden en hoge ISO instellingen. Alle foto’s zijn weer geschoten met de Sigma 50-500 OS lens.
500mm, 1/100s bij f/6.3 en iso 1400
Ik had de camera op de ‘snelvuur’ stand staan, met de verticale grip kunnen er 8 beelden per seconde worden geschoten met de Nikon D300s. Hierdoor is het mogelijk om een foto zoals van bovenstaande Pimpelmees te maken, een mooi moment uit de serie met relatief weinig vogel bewegings onscherpte. Alle foto’s zijn geschoten vanaf statief, met een onderste sluitertijd grens van 1/100 sec, later 1/160 sec. om toch de beweging zogoed mogelijk te bevriezen. Uiteraard resulteerde dat wel in hoge ISO waardes, maar omdat je in de hut dichtbij de vogels zit, krijg je ze groot in beeld en bij het verkleinen naar web formaat valt dan de ruis wel mee. Overigens valt dat ook mee als je de foto print, alle getoonde foto’s kunnen makkelijk op A3+ formaat afgedrukt worden.
500mm, 1/160s bij f/6.3 en iso 1600 en -2/3 stop compensatie
Hierboven een Koolmees, de sneeuwvlagen trotserend…
500mm, 1/160s bij f/6.3 en iso 900, +2/3 stop compensatie
De Roodborst zit op het bevroren plasje, mooi kontrasterend met de sneeuw op het ijsvloertje.
500mm, 1/160s bij f/6.3 en iso 1400, -1 stop compensatie
Ook deze Pimpelmees zet zich schrap, er stond een harde wind en dat leverde erg veel stuifsneeuw op.
500mm, 1/125s bij f/6.3 en iso 1600, -2/3 stop compensatie
Ook de Grote Bonte Specht liet zich weer zien. Bovenstaand mannetje probeerde een beetje uit de wind te blijven achter de stam. De foto is gemaakt op een klein momentje van windstilte, wat hier “gewoon” vallende sneeuw oplevert in plaats van sneeuw strepen!
500mm, 1/160s bij f/6.3 en iso 500, +4/3 stop compensatie
Ook bovenstaande vrouwtjes Merel ging er even goed voor zitten op het ijsvloertje, een lastige licht situatie met een donkere vogel in een witte omgeving. Deze foto is 1,3 stop overbelicht omdat anders de Merel veel te donker zou zijn geweest. Hier is ook goed te zien hoeveel kleurschakeringen er in het ogenschijnlijk saaie bruine verenpak zitten!
500mm, 1/160s bij f/6.3 en iso 360, +4/3 stop compensatie
De laatste foto is van een Vinkenman, en laat ook goed zien hoeveel kleurschakeringen deze vrij algemene vogel heeft.
Tuinvogels bij weinig licht
Deze winterse dagen is er vaak weinig licht en ook nog vrij kort op een dag. Als je regelmatig vogels in de tuin hebt die op voer afkomen dan kan je ondanks de licht beperkingen een aantal dingen doen om toch redelijke foto’s te maken van de vogeltjes.
Zorg alleerst ervoor dat de afstand tussen jou en de vogels zo kort mogelijk is, liefst heb je de vogel vol in het zoekerbeeld. Uiteraard scheelt het of je Pimpelmeesjes of Vlaamse Gaaien in de tuin hebt en het is natuurlijk ook afhankelijk van de gebruikte brandpuntafstand. Het voordeel van deze manier is dat zelfs al moet je ISO behoorlijk omhoog, bij het verkleinen voor webformaat worden de ruispixels aanzienlijk kleiner omdat het vogeltje vol in beeld is.
500mm, 1/100s bij f/6.3 en iso 1250
De getoonde foto’s zijn allen geschoten met de Nikon D300s en de Sigma 50-500 OS f/4.5-6.3, liggend op een rijstzak in de raamopening. Houdt er rekening mee dat als de sluitertijd te langzaam is dat de beweeglijkheid van de vogel roet in het eten kan gooien, ook al is de camera perfekt ondersteund zoals op een rijstzak. Een ander nadeel van echt dichtbij is dat de scherptediepte ook heel klein is, zeker bij veel tele en een grote lensopening, maar zelfs bij mijn lens waar de volle opening ‘slechts’ f/6.3 is moet ik hier al rekening mee houden. En extra diafragmeren is geen optie want er is juist weinig licht en dan gaat de ISO weer omhoog…..
500mm, 1/100s bij f/6.3 en iso 720
Als je werkt met een fullframe camera zoals de Nikon D600, 700 of 800 danwel de Canon 5d Mk2 of Mk3, dan heb je absoluut nog een ISO voordeel en kun je al snel twee stops hogere ISO kiezen zonder detailverlies. Ik moet het echter doen met een APS-C sensor, en ISO 1600 is echt wel het maximum wat ik kan gebruiken. Uiteraard is er tegenwoordig erg goede ruisverwijderingsoftware, mijn favoriet is Neat Image, maar ook Lightroom 4 is erg goed.
500mm, 1/100s bij f/6.3 en iso 1250
Verder is een goede belichting ook belangrijk, je kunt beter iets overbelichten en dan vervolgens het RAW bestand tijdens ‘ontwikkelen’ wat terugnemen in de belichting dan andersom. Als je een hoge ISO foto onderbelicht en je moet naderhand tijdens het ‘ontwikkelen’ ook nog donkere partijen gaan oplichten dan krijg je gegarandeerd nog meer ruis. Zowiezo is ruis storender in donkere partijen dan in lichte, en als je onderwerp een lichte achtergrond heeft dan heb je snel minder problemen met die ruis. Wel zorgen dat je belichtingscompensatie uitvoert, anders moet je de vogel weer oplichten!
500mm, 1/100s bij f/6.3 en iso 450, +2/3 stop compensatie
Zoals bovenstaande foto’s laten zien, je kunt echt nog wel fotograferen bij weinig licht als je aan een aantal randvoorwaarden voldoet. Je kunt natuurlijk ook wachten tot het lente wordt…..
Fotograferen vanuit een vogelhut
Als er één manier is om vogels met sukses te fotograferen, dan is dat vanuit een vogelhut waarbij de vogels gelokt worden doordat er veel eten voorhanden is.
Een collegafotograaf van mij, Menno Schaefer, heeft samen met zijn broer een hut gebouwd met een drinkplaats en mooie stronken en takken en deze plek trekt vele soorten vogels aan. Deze hut is te huur en je komt gegarandeerd met een flink aantal mooie foto’s thuis!
500mm, 1/320s bij f/6.3 en iso 200
Het is niet eens echt nodig om een supertelelens te gebruiken, zeker niet voor de wat grotere vogels zoals de Grote Bonte Specht en de Vlaamse Gaai. Wel belangrijk is een goed statief, je kunt gewoon op een kruk achter je camera gaan zitten en fotograferen maar!
500mm, 1/125s. bij f/7.1 en iso 400
In feite is een zoomlens ideaal omdat ze soms erg dichtbij zitten. Het leuke vind ik dat Menno ook experimenteert met andere settings, zoals onderstaande foto waarbij een Pimpelmees op een kunstbloem zit, in dit geval een nep-hortensia. Het levert in ieder geval weer aparte foto’s op!
500mm, 1/125s. bij f/7.1 en iso 400
Maar ook als er gedronken of gebadderd wordt kun je leuke platen schieten van de gewone Koolmees, de drinkbak staat op een verhoging zodat je een mooi laag standpunt hebt terwijl je lekker op een krukje achter je camera zit, ofwel, comfortabel fotograferen!
500mm, 1/125s. bij f/7.1 en iso 400
Er zijn genoeg bomen bij de hut om ook geheel ‘natuurlijke’ foto’s te schieten, zoals onderstaande Grote Bonte Specht, die schrok toen er nog meer spechten aan kwamen vliegen en verschool zich achter de boom.
380mm, 1/125s. bij f/6.3 en iso 560, -2/3 stop compensatie
Kortom: heb je al een tijdje geen goede vogelfoto’s meer kunnen maken en verlang je weer naar wat sukses, huur de vogelhut van Menno Schaefer en je zult niet teleurgesteld worden!
Tuinvogels
Ik heb gisteren bij een collega fotograaf eens kunnen kijken hoe je een mooie plek maakt in de tuin om vogels aan te trekken om te fotograferen. Natuurlijk doe je dat met voederbakken, maar de kunst is om goede aanvlieg takken en stronken te plaatsen zodat de vogels af en toe ook vrij zitten. Vervolgens is een mooie achtergrond ook belangrijk, de lichtinval, de afstand tussen de vogels en de camera, kortom: nog een flink gepuzzel. Ik wil dit ook gaan doen in onze tuin en heb genoeg inspiratie opgedaan.
Wat ook erg leuk was, was dat ik een serie foto’s kon maken met Nikon’s top vogellens (nog heel erg bedankt daarvoor Frans!), de 500mm VR f/4 en zodoende eens goed kon vergelijken of deze lens nu zoveel beter is dan mijn Sigma 50-500 OS f/4.5-6.3
Alle foto’s zijn gemaakt vanaf statief op een afstand van een meter of vijf van de vogels.
Als eerste een foto van de meest voorkomende tuinvogel, de Koolmees.
500mm, f/4 bij 1/250s en iso 320
Deze is geschoten met de nikon 500mm bij volle lensopening, en ook dan is nog erg veel detail te zien in de veertjes.
De volgende foto is van de Vlaamse Gaai, een flink grote vogel, en dan ontdek je het probleem van een vaste 500mm lens, je zit te dichtbij! Vandaar dit portretje, de gaai paste er niet helemaal op. Ook hier weer zie je heel veel details.
500mm, f/4 bij 1/250s en iso 450
Natuurlijk zijn er altijd nóg grotere vogels, ofwel de Grote Bonte Specht die ook even kwam buurten. Bij de eerste foto kun je duidelijk zien wat voor invloed de volle lensopening heeft op de foto: alleen de kop is mooi scherp, het lijf ligt al buiten de scherptediepte! Hier had ik dus beter kunnen diafragmeren naar f/8 of f/11, maar ja, dan zit je weer met de iso. De sluitertijd had ik als minimaal 1/250s gekozen want de meeste vogels zijn vrij beweeglijk en zo kan je dat enigszins bevriezen.
500mm, f/4 bij 1/250s en iso 1000
Gelukkig ging de GBS vervolgens netjes dwars zitten, zodat de hele vogel in de beperkte scherptediepte zat.
500mm, f/4 bij 1/250s en iso 900
Wat je ook weer ziet bij deze foto’s is dat als het onderwerp (nagenoeg) beeldvullend is, dat dan een hogere iso geen probleem is, de ruis is vrijwel niet zichtbaar.
Ook een Koolmeesje ging er eens even mooi voor zitten, en dat levert dan een klassiek “Koolmees op een tak” plaatje op. Dit soort foto’s zijn niet mijn favoriete soort foto’s, maar wel mooi om het vogeltje in al zijn schoonheid te laten zien.
500mm, f/4 bij 1/250s en iso 400
Toen moest er natuurlijk vergeleken worden en vervolgens heb ik mijn Sigma 50-500 OS f/4.5-6.3 weer op de camera gechroefd. Duidelijk werd direkt dat mijn 500mm toch echt minder tele is dan Nikon’s 500mm, iets wat wel bekend is van zoomlenzen. Verder moest de iso omhoog omdat ik nu 1 1/3 stop minder licht had, en dan lever je natuurlijk weer wat detail in. Maar goed, hier een Pimpelmees gevangen op een tak…
500mm, f/6.3 bij 1/250s en iso 1250
En weer een Koolmees in de klassieke pose…
500mm, f/6.3 bij 1/250s en iso 800, -2/3 compensatie
Vervolgens nog een Koolmees die heel erg verlangend staat kijken naar de voederbak. Deze foto bevat ondanks mijn “goedkope” lens toch nog erg veel details en ik geloof dan ook dat de Sigma 50-500 OS bijzonder veel waar voor het geld biedt. De Nikon 500mm is per slot van rekening vijf keer zo duur als de Sigma!
500mm, f/6.3 bij 1/250s en iso 560, -1/3 compensatie
De Nikon 500mm levert absoluut nog wat meer micro details, is natuurlijk lichtsterker, maar de AF is niet eens zoveel sneller als bij de Sigma. Hieronder nog een leuk momentje, niet topscherp maar wel een aktie moment van een Koolmees die piept naar een langsvliegende Pimpelmees.
500mm, f/7.1 bij 1/250s en iso 1000
Nu maar eens aan het werk om in eigen tuin een mooie opstelling te maken……
op dát moment 